Thí điểm thả muỗi Wolbachia trên diện rộng để diệt muỗi sốt xuất huyết

Dự án Hướng tới loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam đang chờ cơ quan chức năng phê duyệt để thí điểm thả muỗi Wolbachia trên đất liền. Mới đây, lãnh đạo Bộ Y tế và đại diện một số Viện nghiên cứu đã làm việc cùng Giáo sư Scott O’Neil (Đại học Monash, Australia), Giám đốc Chương trình Loại trừ sốt xuất huyết toàn cầu để bàn kế hoạch mở rộng thí điểm dùng muỗi Wolbachia phòng sốt xuất huyết ở một số địa phương khu vực phía Nam trong những năm tới.

Trước đó, nhóm nghiên cứu của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cùng các nhà khoa học Australia nhân nuôi thành công dòng muỗi Aedes aegypti mang vi khuẩn Wolbachia. Muỗi được bắt từ đảo Trí Nguyên, Khánh Hòa. Muỗi Wolbachia đã được thả tại các hộ gia đình trên đảo Trí Nguyên hai đợt, tháng 4-9/2013 và tháng 5-11/2014.

Kết quả giám sát dịch tễ các năm gần đây cho thấy trong khi số ca mắc sốt xuất ở TP Nha Trang và tỉnh Khánh Hòa đều ở mức rất cao, thì riêng ở đảo Trí Nguyên từ khi kết thúc thả muỗi Wolbachia năm 2014 đến nay chưa xảy ra bất cứ ổ dịch sốt xuất huyết tập trung nào. Vào tháng 8/2016, kết quả nghiên cứu thí điểm ứng dụng muỗi mang vi khuẩn Wolbachia trên đảo Trí Nguyên đã được Bộ Y tế nghiệm thu về các mặt tính an toàn, khả năng ức chế virus Dengue của muỗi Wolbachia.

Vi khuẩn Wolbachia trong trứng muỗi vằn.

Wolbachia là loại vi khuẩn tự nhiên, có trong tế bào của khoảng 60% loài côn trùng sống gần gũi xung quanh con người như ruồi giấm, châu chấu, bướm, chuồn chuồn… Qua nhiều năm nghiên cứu, các nhà khoa học trên thế giới đã thành công trong việc cấy vi khuẩn Wolbachia vào muỗi vằn và chứng minh được rằng trong cơ thể muỗi chúng có khả năng ức chế sự phát triển của virus Dengue (gây bệnh sốt xuất huyết), virus Zika và một số loại virus khác truyền qua muỗi, từ đó làm giảm nguy cơ lây truyền virus gây bệnh sang người.

Một đặc điểm nữa là vi khuẩn Wolbachia được muỗi cái truyền qua trứng sang thế hệ sau, trong khi muỗi đực mang Wolbachia nếu cặp đôi với muỗi cái tự nhiên thì sẽ sinh ra trứng “ung”. Muỗi mang vi khuẩn Wolbachia hoàn toàn không phải là muỗi biến đổi gene vì không có bất cứ sự can thiệp nào vào gene của muỗi. Vi khuẩn này sống cộng sinh trong tế bào muỗi.

Việc thả muỗi trong cộng đồng dân cư đã được triển khai ở Australia (2011), Việt Nam (2013), Indonesia, Brazil và Colombia (2014). Kết quả đều cho thấy đây là phương pháp an toàn, muỗi mang Wolbachia không gây ra bất cứ vấn đề gì về sức khỏe con người hay môi trường sinh thái. Hiệu quả khống chế sự lan truyền của bệnh sốt xuất huyết trên thực địa hẹp đã thấy rõ trong nhiều năm qua. Australia, Indonesia đã triển khai trên diện rộng ở một số thành phố và gần đây là Brazil đã triển khai thả muỗi Wolbachia ở thủ đô Rio de Janeiro. Ấn Độ, Sri Lanka và một số quốc đảo ở Thái Bình Dương cũng bắt đầu tham gia chương trình.

Phương Trang